آنچه مادران لازم است بدانند

نکاتی در مورد بارداری و زنان

آنچه مادران لازم است بدانند

نکاتی در مورد بارداری و زنان

نقش آهن در دوران بارداری و شیردهی

مصرف غذاهای سرشار از آهن در دوران بارداری و شیردهی از ایجاد کم خونی فقر آهن در نوزاد جلوگیری می کند، از جمله این غذاها می توان به انواع سبزی ها مانند اسفناج، حبوبات و لبنیات اشاره کرد.با وجود مشاهده انواع کم خونی ها در بین کودکان، کم خونی فقرآهن درصد بالایی را به خود اختصاص می دهد و اکثر کم خونی هایی که در کودکان مشاهده می شود از نوع کم خونی فقرآهن است، تغذیه صحیح بیشترین اثر را روی سلامت جنین دارد، از این رو به مادران توصیه می شود غذاهایی را انتخاب کنند که پروتئین، ویتامین، املاح و کالری کافی را برای مادر و جنین او فراهم کند.به این منظور 5 گروه غذایی میوه و سبزی، لبنیات، گوشت، ماهی، تخم مرغ و حبوبات، غلات (مخصوصا نان سبوس دار) و چربی ها و شیرینی ها توصیه می شود. به بانوان باردار توصیه می شود در سه ماه اول حاملگی حتی الامکان بر دفعات غذا خوردن خود بیفزایند و حجم هر وعده غذایی را کاهش دهند. برای تأمین کلسیم مورد نیاز توصیه می شود روزی نیم لیتر تا یک لیتر شیر مصرف شود و در صورت تمایل نداشتن به مصرف شیر می توانند از منابع دیگر حاوی کلسیم مانند کره، پنیر، کشک و ماست استفاده کنند. به خانم های باردار توصیه می شود از خوردن شیرینی و نشاسته و چربی زیاد خودداری کنند.بطور متوسط یک خانم باردار تا آخر دوره بارداری خود نباید بیش از 10 تا 12 کیلو اضافه وزن پیدا کند چرا که چاقی زیاد ممکن است باعث بروز عوارضی در حاملگی و زایمان آنها شود.کم خونی ناشی از فقر آهن یکی از شایع ترین مشکلات کودکان در کشورهای در حال توسعه است که با ارتقاء آگاهی و آموزش والدین می توان از عوارض آن پیشگیری کرد و کودکانی سالم و با نشاط پرورش داد.کم خونی فقر آهن به علت کاهش مقدار آهن موجود در بدن ایجاد می شود که ناشی از کاهش مصرف آهن یا عدم جذب کافی و مناسب آن و یا به علت از دست دادن آهن می باشد.کاهش میزان آهن معمولا نتیجه تغذیه ناکافی و یا غیرصحیح و بی اطلاعی از منابع مناسب تأمین کننده آهن است.کاهش جذب آهن نیز به علت مصرف انواع غذاهای کم ارزش از نظر نوع آهن موجود در آنها و یا مصرف هم زمان موادی است که از جذب آهن در دستگاه گوارش جلوگیری می کند از دست دادن آهن معمولا به صورت خونریزی های مزمن به صورت غیرمحسوس از دستگاه گوارش، ادراری یا خونریزی های ماهیانه خانم ها می باشد. آموزش و پیشگیری در حقیقت باید از زمان بارداری شروع شود. مطالعات و پژوهش ها نشان داده است که احتمال تولد نوزاد با وزن کم یا زایمان های زودرس در مادرانی که کم خونی فقر آهن دارند بیشتر است.بنابراین تغذیه صحیح و مصرف آهن به صورت مکمل در رشد و تکامل خوب جنین و تولد نوزادان سالم نقش دارد، باید توجه داشت که بطورکلی احتیاج به آهن در دوران بارداری افزایش می یابد و گروه های در معرض خطر مانند: مادرانی که سابقه سقط یا تولد نوزاد کم وزن دارند، مادرانی که اضافه وزن یا کمبود وزن دارند، یا مادرانی که کمتر از 2 سال از حاملگی قبلی آنان گذشته است و یا مادرانی که بیش از 4 فرزند دارند باید بیش از دیگران به این مسئله توجه داشته باشند. مادران با سن پائین بهتر است تحت نظر پزشک قرار گیرند و توصیه های بهداشتی و تغذیه ای ویژه دریافت کنند.دکتر نظری می افزاید: امروزه ثابت شده است تغذیه صحیح مادر در دوران بارداری همراه با مصرف کانی های آهن، روی، اسید فولیک، ویتامین های C,A و Dباعث رشد خوب جنین و تولد نوزاد سالم و طبیعی می شود و حتی از بیماری های دوران کودکی و بزرگسالی جلوگیری می کند.وی درباره اهمیت تغذیه نوزاد با شیر مادر می گوید: اهمیت تغذیه نوزاد با شیر مادر به علت جذب بهتر آهن است، بعد از شش ماهگی که غذای کمکی کودک شروع می شود انتخاب غذاهای باارزش غذایی بالاتر با استفاده از منابع آهن که جذب بهتری دارند مانند: گوشت، جگر، تخم مرغ و مصرف کانی های گیاهی غنی از آهن مانند: حبوبات، اسفناج، میوه های سبز و زرد، خصوصا اگر همراه با ویتامین C مصرف شود مفید است. باید توجه داشت گاهی مصرف همزمان برخی مواد می تواند از جذب آهن جلوگیری کند مثلا مصرف زیاد چای به علت داشتن ماده «تانین» و یا مصرف زیاد مواد فیبری حاوی فیتات و فسفات از جذب آهن جلوگیری می کند.از علل دیگر کاهش میزان آهن بدن و کم خونی می تواند، دفع نامحسوس خون از طریق دستگاه های مختلف بدن باشد. یک علت شایع دیگر کم خونی، مصرف زودرس و زیاد شیر گاو و ایجاد آلرژی های گوارشی است.وی تصریح می کند، ضروری است والدین علائم کم خونی های فقر آهن را بشناسند تا در صورت بروز بیماری با درمان زودرس از عوارض آن پیشگیری کنند. البته نوزادان و کودکان در مراحل اولیه کم خونی معمولا بدون علامت می باشند.به تدریج رنگ پریدگی، خستگی، بی حوصلگی، کاهش اشتها، بی قراری، کاهش فعالیت های فیزیکی، کاهش مقاومت در برابر بیماری ها، کاهش دقت و توجه و یادگیری، اختلال در رشد و تکامل عصبی و... ایجاد می گردد که با دقت والدین و مراجعه به هنگام و درمان کم خونی می توان از عوارض آن جلوگیری کرد.امروزه ثابت شده است تغذیه صحیح مادر در دوران بارداری همراه با مصرف کانی های آهن، روی اسید فولیک، ویتامین های C,A و D باعث رشد خوب جنین و تولد نوزاد سالم و طبیعی می شود و حتی از بیماری های دوران کودکی و بزرگسالی جلوگیری می کندبه بانوان باردار توصیه می شود در سه ماهه اول حاملگی حتی الامکان به دفعات غذاخوردن بیفزایند ولی حجم غذاهای مصرفی در وعده های غذایی را کاهش دهند

تغذیه در دوران شیردهی

تغذیه صحیح در دوران شیردهی
 


 

شیردهی دورانی خاطره انگیز برای مادراست. سختی ها و شیرینی هایش همه در ذهن مادر به خوبی نقش می بندد. مادر و کودک عاشق و نیازمند یکدیگرند و مادر فداکارانه آنچه در روح و جسمش دارد به کودک می بخشد و برای آنکه بتواند با سلامت کامل و خاطره ای خوش این دوران را به پایان برساند ، باید بداند که چگونه نیازهایش را تامین کند.

چرا شیر مادر بهتر است ؟

پژوهشهای انجام شده در 30 سال اخیر نشان داده ، بهترین و کامل ترین غذا برای کودک تا سن 4 تا 6 ماهگی فقط شیر مادر است . چرا؟

. چون شیر مادر از شیرهای دیگر مغذی تر است.

. همیشه استریل است.

. بیش از300 نوع عامل ضد میکروبی در شیرمادر وجود دارد که مانع بروز بیماری در کودک خواهد شد . از این رو میزان شیوع اسهال در کودکانی که شیرمادرخوار هستند 3 تا 14 بار کمتر از کودکان شیرخشکی است و به دلیل وجود همین عوامل ضد میکروبی، نوزاد خیلی کمتر به عفونت تنفسی ، عفونت اداری و عفونت گوش میانی مبتلا می شود.

. شیرمادر کمتر ایجاد حساسیت می کند و در خانواده هایی که یکی از اعضاء مبتلا به حساسیت هستند، حتماً باید کودک با شیر مادر تغذیه شود.

. کودکی که شیر مادر می خورد نه زیادی  چاق و پفکی می شود و نه لاغرمی ماند. چون کلیه نیازهای کودک با شیر مادر تامین خواهد شد. مثلاً اگر نوزادی زودتر از موعد بدنیا آید شیر مادرش با شیر مادری که نوزاد و به موقع بدنیا آمده تفاوت زیادی دارد و نیازهای کودک را برای رشد بیشتر تامین خواهد کرد. یک نکته جالب در مورد شیرمادر این است که شیری که کودک  در دقایق اول می مکد، حاوی پروتئین بیشتر و چربی کمتر است و با ادامه شیر خوردن به مرور چربی شیر زیادتر می شود. این مساله باعث می شود که کودک درزمان لازم احساس سیری کند و مادر باید توجه داشته باشد که نوزاد را زود از سینه جدا نکند تا کودک با چربی دقایق آخر شیردهی، وزن گیری بهتری داشته باشد.

. مکیدن سینه باعث رشد فک و دندانهای کود ک می شود.

. تماس نزدیک مادر و نوزاد باعث افزایش مهر و محبت آنها می شود.

پس شیرمادر مناسب ترین  و طبیعی ترین روش تغذیه شیر خوار است.

نیازهای غذایی مادر در دوران  شیردهی

در دوران بارداری، جنین بسیاری از ذخائر بدن مادر را مصرف می کند و اگر مادر در دوران شیردهی تغذیه نامناسبی داشته باشد، به مرور خصوصاً با زایمانهای مکرر قوایش تحلیل می رود ، استخوانهایش پوک می شود ، ریزش مو پیدا می کند و گاهی ازترس اینکه این عوارض پیش آید آنقدر پرخوری می کند که وزنش بالا رفته و بازگشت به وزن پیش از بارداری بسیار مشکل خواهد شد. پس بسیار اهمیت دارد مادر دقیقاً بداند چه میزان انرژی و مواد مغذی نیاز دارد.

* انرژی : مادر برای تهیه شیر 500 کالری انرژی اضافه بر نیاز بدنش لازم دارد. به عبارتی اگر پیش از بار داری 2000 کالری انرژی در روز نیاز او را تامین می کرده، در شیردهی 2500 کالری انرژی لازم دارد. علاوه بر این 500 کالری مقداری انرژی هم از چربی های ذخیره شده در دوران بارداری تامین می شود که این مساله باعث می شود، اگر مادر براساس مقادیر خواسته شده در این دوران، غذا مصرف کند به مرور هر ماه نیم کیلو لاغر می شود ( چاقی دوران بارداری بر طرف خواهد شد). براساس میزان انرژی لازم در دوران شیردهی ، غذاهای تامین کننده آن داده می شوند.

* پروتئین : در دوران شیردهی نیاز مادر به پروتئین فقط 15گرم اضافه می شود. ازاین رو کل پروتئین مورد نیاز حدود 65 تا70 گرم در روز است . این میزان پروتئین با مصرف 3 لیوان شیر در روز، 1عدد تخم مرغ و 180 تا 300 گرم  گوشت و حبوبات تامین می شود.

* املاح : بهترین املاح کلسیم و آهن هستند که اگر مادر مشکل کم خونی داشته باشد و یا در معرض کم خونی باشد مصرف قرص فرو سولفات ضروری است. برای تامین کلسیم مادر باید در روز 3 تا 4 لیوان شیرکم چربی و سبزیجات برگ سبز مثل اسفناج ، نعناع ،جعفری ، کرفس و کلم و نیز مغز بادام و بادام زمینی مصرف کند.

پس خیلی خوب است که مادر شیرده هفته ای یک بار خورش کرفس بخورد و هرروز چند عدد بادام و بادام زمینی میل کند.

بهتر است مادرانی که کم خونی دارند، هفته ای یک بار جگر بخورند ودر طول روز حتماً 1عدد تخم مرغ و مقداری گوشت قرمز میل کنند. گردو نیز برای این مادران مفید است.

* ویتامین ها : برای تامین ویتامین های لازم ، مادر حتماً به 5 تا 6 لیوان سبزیجات تازه بصورت سالاد، سبزی خوردن و یا پخته شده در غذا نیاز دارد و بایستی هر روز 4 تا 5 عدد میوه مصرف کند.

* چربی ها : در شیرمادر یک سری چربی های غیر اشباع موجود است که در غدد پستان ساخته نمی شوند و باید از طریق غذا تامین شوند. پس بهتر است مادر هفته ای یک بار ماهی مصرف کند و از روغن زیتون در سالادش استفاده کند.

* آب : مادر در روز به 6 تا 8 لیوان آب یا آب میوه نیازدارد.

 

 

 

نمونه یک رژیم غذایی مناسب برای یک مادر شیرده

 

صبحانه

نان سبوس دار 3 برش + پنیر30گرم + کره 2قاشق مرباخوری + عسل یا مربا 2قاشق مرباخوری + شیرکم چربی 1لیوان

ساعت 10

میوه 1 عدد ، چای وکیک

نهار

لوبیا پلو با سالاد شیرازی؛ گوشت 120گرم ، کته 15 قاشق غذاخوری، لوبیا سبز پخته یک دوم لیوان ، روغن مایع 2 قاشق مرباخوری ، ماست کم چربی 1 لیوان ، خیار 1عدد ، گوجه 1عدد، پیاز یک دوم عدد به همراه آبلیمو و روغن زیتون

عصرانه

میوه 2 عدد ، نان 2برش ، پنیر 30 گرم ، گردو 2 مغز کامل

شام

کوکوی سبزی با ماست؛ تخم مرغ 1 عدد ، سبزی خام 2 لیوان ، نان 2 برش ، روغن مایع2 قاشق غذاخوری ، ماست کم چربی 1 لیوان

پیش از خواب

شیرکم چربی 1 لیوان ، عسل 1 قاشق غذاخوری

 

این رژیم حاوی 2700 کالری انرژی ، 344 گرم کربوهیدرات ، 97 گرم پروتئین و 88 گرم چربی است.

تحقیقات اخیرنشان داده کودکانی که با شیر مادر تغذیه شده اند، کمتر از کودکانی که با شیر گاو تغذیه شده اند، به بیماری دیابت نوجوانی( یا دیابت وابسته به انسولین) و بیماری MS مبتلا می شوند و این خبر اهمیت شیر مادر را نشان می دهد.

چه مواد غذایی برای مادران شیرده مجاز نیست ؟

1) دم کرده های گیاهی : گاهی دم کرده های گیاهی مثل چای نعناع و گل گاو زبان موجب بروز اثرات جانبی مثل تهوع و استفراغ در مادر می شود و ترکیبات این نوشیدنی ها وارد شیر شده و امکان دارد همین اثرات در نوزاد هم بروز کند.

2) کافئین : کافئین وارد شیر مادر شده و موجب تحریک پذیری نوزاد می شود. بنابراین توصیه می شود مادر شیرده کمتر از 2 لیوان در روز قهوه و کوکا مصرف کنند ، شکلات و کاکائو هم دارای تئوبرومید است که مانند کافئین محرک است و بهتر است مصرفش محدود شود.

3) قند مصنوعی : اثر قندهای بدون کالری و محصولات شیرین وبدون قند بر نوزاد نامشخص است. پس بهتر است مصرف این مواد در شیردهی محدود شود.

4) ادویه جات زیاد : مصرف زیاد ادویه طعم شیرمادر را عوض می کند که بهتر است در شیردهی کمتر ادویه مصرف شود.

 

 

 

جدول نیازهای تغذیه ای مادر در دوران شیردهی

دانستن نیازهای تغذیه ای یک مادر شیرده، برای مادرانی که ازمکمل های ویتامین واملاح استفاده می کنند، ضروری است تا از مصرف بیش از حد مکمل ها جلوگیری شود.

 

ماده مغذی میزان مورد نیازدرروز

انرژی

پروتئین

ویتامین A

ویتامین D

ویتامین E

ویتامین  K

ویتامین C

ویتامین B1

رمیوفلاوینB2

نیاسینB3

ویتامین B6

فولات

ویتامین B12

کلسیم

فسفر

منگنز

آهن

روی

ید

سلنیم

 2700کالری

65 گرم

1300 میکروگرم

5 میکروگرم

12 میلی گرم

65 میکروگرم

95 میلی گرم

5/1 میلی گرم

6/1 میلی گرم

17 میلی گرم

5/1 میلی گرم

500 میکروگرم

8/2 میکروگرم

1000 میلی گرم

700 میلی گرم

310 میلی گرم

15 میلی گرم

19 میلی گرم

200 میکروگرم

75 میکروگرم