احتمالاً شما هم می دانید که شیر مادر بهترین غذا برای نوزاد است ولی آیا این را هم می دانید که شیر مادر مزایایی بیشتر از یک ماده غذایی صرف دارد؟ شیر مادر علاوه بر اینکه حاوی تمام ویتامین ها و مواد غذایی لازم برای نوزاد در 6 ماه اول زندگی است حاوی مواد ضد بیماری نیز بوده و کودک شما را از بیماری ها مصون می دارد. به همین دلیل است که انجمن کودکان آمریکا شیر مادر را تنها غذای لازم برای کودک در 6 ماه اول زندگی می داند. مطالعات علمی نشان می دهند که شیر دادن برای سلامت مادر نیز مفید است.

در این مقاله مهمترین فواید شیر دادن برای کودک و مادر آمده است:

محافظت در مقابل مشکلات گوارشی، تنفسی و عفونت های گوش

مطالعات زیادی از سرتاسر جهان نشان داده اند که اسهال، مشکلات دستگاه تنفسی تحتانی (ریه ها)، و عفونت های گوش در کودکانی که از شیر مادر تغذیه می کنند کمتر رخ داده و در صورتیکه هم رخ دهند شدت کمتری دارند.

محققین دریافته اند که فاکتور های ایمنی موجود در کلستروم یا آغوز (اولین شیری که در بدن مادر تولید می شود) از طریق ایجاد یک لایه دفاعی بر روی مخاط روده، بینی و گلو کودک را در مقابل ارگانیسم های بیماری زا محافظت می کنند. اصلی ترین فاکتور ایمنی در اینجا igA ترشحی (ایمونوگلوبولین A) است. این ماده به مقدار زیادی در کلستروم وجود دارد (به همین دلیل باید شیر دهی را بلافاصله پس از بدنیا آمدن کودک شروع کرد) ولی در شیر در روزهای بعد نیز با مقادیر کمتری وجود دارد.

شیر مادر کودک را در مقابل ایجاد بیماری های التهابی روده در سنین بالاتر نیز محافظت می کند. در چندین مطالعه نشان داده شده است که رابطه ای میان عدم مصرف شیر مادر در زمان نوزادی و ایجاد بیماری های التهابی روده نظیر بیماری کرون و کولیت اولسرو در بزرگسالی وجود دارد.

محافظت در مقابل ایجاد آلرژی

یافته های چندین مطالعه نشان می دهد که شیر دادن بمدت 6 ماه یا بیشتر احتمال بروز حساسیت تنفسی یا غذایی را کاهش می هد. حداقل یک مطالعه نشان داده است که این محافظت بخوبی تا سنین پیری باقی می ماند. مطالعه دیگری نشان داده است که نوزادان نارسی که در خانواده ای با سابقه آلرژی بدنیا می آیند در صورتیکه با شیر مادر تغذیه شوند کمتر به اگزما مبتلا می شوند. همچنین در مطالعه ای دیگر نشان داده شده است که تغذیه منحصراً با شیر مادر حداقل در 4 ماه اول زندگی احتمال ابتلا به آسم را در سنین حدود 6 سالگی کاهش می دهد.

دانشمندان بر این تصورند که  اسید های چرب و فاکتور های ایمنی نظیر igA در شیر مادر از طریق متوقف کردن ورود پروتئین های بزرگ خارجی به سیستم بدن کودک مانع بروز واکنش های آلرژیک می شوند. (پروتئین های موجود در شیر گاو از شایع ترین مواد حساسیت زا [آلرژن] هستند و به همین دلیل است که کودکانی از شیر خشک هایی که بر پایه شیر گاو ساخته می شوند تغذیه می کنند بیشتر از کودکانی که از شیر مادر تغذیه می کنند دچار واکنش های حساسیتی می شوند.)

تقویت هوش نوزاد

چندین مطالعه نشان داده اند که ممکن است میان تغذیه با شیر مادر و ضریب هوشی (IQ) بالا رابطه ای وجود داشته باشد. به نظر می رسد که کودکانی که بمدت 6 ماه یا بیشتر از شیر مادر تغذیه می کنند بیشترین بهره را می برند. متخصصین موگویند تماس عاطفی که حین شیر دادن شکل می گیرد احتمالاً در افزایش ضریب هوشی نقش دارد ولی نقش اصلی احتمالاً بعهده اسید های چرب است که در تکامل مغزی نقش خود را ایفا می کنند.

جلوگیری از چاقی در سنین بالاتر

نقش شیر مادر در وزن کودک در سنین بالاتر مدتها مورد تردید بوده است. در ماه مه 2005، محققین پس از بررسی 61 مطالعه انجام شده در مورد رابطه میان شیر مادر و چاقی در سنین بالاتر به این نتیجه رسیدند که تغذیه با شیر مادر در ماه های بعد از تولد با کاهش خطر چاقی رابطه دارد. البته آنها همچنین بر این باور بودند که برای تعیین شدن این رابطه به مطالعات بیشتری نیاز است.

متخصصین بر این باورند که تغذیه با شیر مادر به چند دلیل بر افزایش وزن در سنین بالاتر اثر دارد: کودکانی که از شیر مادر تغذیه می کنند نظم بهتری از نظر تغذیه دارند و این سبب می شود که در سنین بالاتر تغذیه سالم تری داشته باشند. شیر مادر نسبت به شیر خشک انسولین کمتری دارد (انسولین محرک تولد چربی هم هست). و میزان هورمون پروتئینی لپتین در بدن کودکانی که از شیر مادر تغذیه می کنند بیشتر است؛ محققین معتقدند که این ماده در تنظیم اشتها و چربی نقش دارد. همچنین کودکانی که شیر خشک می خورند در مقایسه با آنهایی که از شیر مادر تغذیه می کنند در هفته های اول زندگی سریع تر وزن می گیرند و این وزن گیری سریع با چاقی در سنین بالاتر ارتباط دارد.

محافظت در مقابل لوسمی کودکان

مطالعات نشان داده اند که تغذیه با شیر مادر می تواند سبب کاهش خطر ابتلا به لوسمی های حاد لنفوبلاستیک و میلوئید شود. محققین دقیقاً نمی دانند که شیر مادر چگونه خطر ابتلا به این سرطان ها را کاهش می هد ولی معتقدند آنتی بادی های موجود در شیر مادر ممکن است سبب تقویت سیستم ایمنی کودک شوند. در این زمینه تحقیقاتی در حال انجام است.

جلوگیری از ابتلا به دیابت تیپ 1

به نظر می رسد که تغذیه از شیر مادر بمدت بیش از 6 ماه خطر ابتلا به دیابت غیر وابسته به انسولین (تیپ 1) را کاهش می هد. در یک مطالعه کودکانی که کمتر از 3 ماه با شیر مادر و قبل از ماه چهارم با شیر گاو تغذیه شده بودند 1.5 برابر بیشتر به این نوع دیابت مبتلا شدند. مکانیسم محافظت شیر مادر در مقابل این بیماری کاملاً مشخص نیست ولی محققین احتمال می دهند که فاکتور های ایمنی موجود در شیر مادر ممکن است در این زمینه نقش داشته باشند.

جلوگیری از ابتلا نوزادان نارس به عفونت و فشار خون بالا در سنین بالاتر

به نظر می رسد که شیر مادر محافظت ویژه ای برای نوزادان نارس ایجاد می کند. در یک مطالعه دیده شده است که در کودکانی که در هنگام تولد وزن بسیار کمی داشتند و از شیر مادر تغذیه شدند تعداد دفعات عفونت خونی جدی و مننژیت، کمتر از کودکانی بود که با شیر خشک تغذیه شده بودند. همچنین یافته های یک مطالعه دیگر نشان می دهد که احتمال بالا بودن فشار خون در سنین نوجوانی در نوزادان نارسی که با شیر مادر تغذیه می شوند کمتر است.

کاهش احتمالی خطر "سندرم مرگ ناگهانی نوزاد"

شواهد محکمی دال بر کاهش خطر "سندرم مرگ ناگهانی نوزاد" در کودکانی که از شیر مادر تغذیه می کنند وجود ندارد. در بعضی از مطالعات رابطه ای میان شیر مادر و بروز کمتر این سندرم دیده شده است در حالیکه در بعضی مطالعات دیگر چنین رابطه ای دیده نشده است. با این حال آنچه که مشخص است این است که شیر مادر خطر بروز عفونت های تنفسی و گوارشی را که خود ممکن است با این سندرم ارتباط داشته باشند کاهش می هد.

کمک به کاهش وزن مادر

شیر دهی به کاهش سریع وزن مادر بویژه در سال اول کمک می کند. دلیل این امر این است که بدن مادر با ساختن شیر کالری می سوزاند.

کاهش استرس و خونریزی پس از زایمان

از آنجا که شیر دهی سبب آزاد شدن هورمون اکسی توسین از بدن مادر می شود مادر احساس راحتی و آرامش بیشتر هنگام شیر دادن دارد. مطالعات متعدد در حیوانات و انسان نشان داده اند که اکسی توسین به آرامش کمک می کند.

در یک مطالعه از این مطالعات نشان داده شد که زنانی که میزان اکسی توسین در بدنشان بالا بود هنگامیکه از آنها خواسته شد در مورد مشکلات شخصی شان صحبت کنند استرس و فشار خون کمتری داشتند. اکسی توسین همچنین کمک می کند تا رحم منقبض شده و به اندازه قبل از حاملگی برسد و این انقباض سبب کاهش خونریزی پس از زایمان می شود.

کاهش خطر ابتلا به بعضی از انواع سرطان

در مطالعات متعدد نشان داده شده است که هر چه مدت شیر دهی بیشتر باشد احتمال ابتلا به سرطان های پستان و تخمدان کمتر است. در مورد سرطان پستان، شیر دهی بمدت حداقل یک سال، بیشترین اثر محافظتی را دارد. هنوز کاملاً مشخص نیست که شیر دهی چگونه چنین تأثیری دارد ولی تغییرات ساختمانی در بافت پستان بر اثر شیر دهی و این حقیقت که ترشح شیر مقدار استروژن تولد شده در بدن را کاهش می هد احتمالاً در این مسئله نقش دارند. محققین بر این باروند که تأثیر شیر دهی بر کاهش ابتلا به سرطان تخمدان نیز ممکن است به سبب کاهش تولد استروژن باشد.

کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان (استئوپروز) در سنین بال

شواهد متناقضی مبنی بر ارتباط میان شیردهی و تراکم استخوانی وجود دارد. روشن است که تراکم استخوانی در زنان شیر ده با شروع شیردهی احتمالاً به دلیل کمبود کلسیم یا استروژن کمتر مقداری کم می شود ولی این کاهش در حین یا بعد از قطع شیر دهی جبران می شود. دو مطالعه نشان دادند که شیر دهی ممکن است در دراز مدت تراکم استخوانی را بهبود بخشیده و با کاهش خطر شکستگی استخوان لگن در سنین پیری همراه باشد