حاملگی خارج رحمی

حاملگی اکتوپیک وضعیت رایج و مخاطره آمیزی است که از صد مورد حاملگی در یکی پیش می آید. این وضعیت وقتی رخ می دهد که تخمک در خارج از محفظه رحم بارور شود. هر چه از زمان حاملگی می گذرد این وضعیت باعث درد و خون ریزی می شود. اگر این وضعیت بطور سریع درمان نشود منجر به پارگی لوله ای می شود که تخمدان را به رحم وصل می کند و باعث خونریزی داخلی در ناحیه شکم می شود که بطریق اولی می تواند باعث از کار افتادن قلب زن حامله و مرگ او شود.

علل حاملگی اکتوپیک چه هستند؟

تخم بارور شده معمولا ۴ تا ۵ روز طول می کشد تا مسیر لوله ای که تخمدان را به محوطه رحم وصل می کند طی کند و در آنجا ۶ تا ۷ روز بعد از بارور شدن کاشته می شود. معمول ترین علت حاملگی اکتوپیک صدمه به لوله فالوپ است که باعث مسدود و یا باریک شدن آن می شود. ممکن است مشکلی هم در دیواره این لوله وجود داشته باشد، بطور معمول باید منقبض شده و تخمک را به طرف رحم هل دهد. شرایطی مانند آپاندیس و عفونت لگن خاصره ممکن است با ایجاد پیچ و یا بهم آمیختگی لوله فالوپ به آن صدمه بزنند و بدین طریق عبور تخمک از آن را به تاخیر انداخته و باعث کاشتن آن در خود لوله فالوپ شوند. البته در بسیاری موارد کاشته شدن تخمک در لوله فالوپ رخ نمی دهد.

عواقب محتمل آن چیست؟

در بسیاری موارد حاملگی اکتوپیک به سرعت از بین رفته و تخمک جذب می شود پیش از اینکه باعث شود که یک دوره قاعدگی رخ ندهد و بعد از عوارض جزیی یا علائمی از درد و خونریزی. در چنین مواردی حاملگی اکتوپیک به ندرت تشخیص داده می شود و این طور به نظر می رسد که یک سقط معمولی رخ داده است. در چنین شرایطی احتیاج به کار خاصی نیست.

اگر تخمک اکتوپیک از بین نرود، در آنصورت دیواره نازک لوله فالوپ کشیده می شود و باعث درد در ناحیه تحتاتی شکم می شود. ممکن است تا این زمان دیگر قدری خونریزی از ناحیه واژن نیز رخ دهد. در اثر رشد این حاملگی، لوله فالوپ ممکن است پاره شود و در نتیجه خونریزی شدید در ناحیه شکم رخ داده و باعث درد و غش بشود.

قبل از اینکه این وضعیت رخ دهد، حاملگی اکتوپیک از طریق تست خون قابل تشخیص است زیرا نشان می دهد که میزان هورمونهای عادی دوره حاملگی به اندازه کافی افزایش نمی یابند.

عوارض آن چیست؟

هر زنی که از نظر جنسی فعالی است و در سنی است که می تواند حامله شود و دچار درد در ناحیه شکم شده ممکن است مشکوک به داشتن حاملگی اکتوپیک شود مگر اینکه عکس آن اثبات شود. درد ممکن است به آرامی شروع شده باشد و ممکن است خونریزی از ناحیه واژن رخ داده یا نداده باشد. در بیشترین موارد این نوع حاملگی یکی از عوارض زیر در بین هفته ۴ تا ۱۰ دوره حاملگی وجود دارند:

درد یک طرف ناحیه شکم

این درد ممکن است مداوم و شدید باشدولی در آن سمتی از شکم که حاملگی اکتوپیک رخ داده نباشد.

درد بالای ناحیه شانه

این ممکن است بعلت خونریزی داخلی که دایافراگم را تحریک کرده است رخ دهد.

تست حاملگی

ممکن است نتیجه این تست مثبت باشد ولی نه در همه شرایط. بعضی مواقع آزمایشات خونی ویژه برای تایید این وضعیت لازم هستند.

خونریزی غیر طبیعی

زنی که این وضعیت را تجربه می کند ممکن است خود نداند که حامله است هر چند ممکن است در حال تجربه یک دوره غیر معمولی باشد. او ممکن است یک کویل در رحم خود نصب کرده باشد. خونریزی ممکن است شدیدتر یا خفیف تر از معمول و طولانی تر باشد. برخلاف دوره قاعدگی، این خونریزی سیاه تر و روانتر است و بعضی اوقات می توان آن را شبیه “آب آلو” توصیف کرد.

دوره قاعدگی که رخ نداده و یا به تاخیر افتاده است

وضعیت حاملگی ممکن است احساس شود و علائم حاملگی تجربه شود مانند حالت تهوع، درد سینه و شکم برآمده ولی بدون آنکه خونریزی رخ دهد.

مشکلات مثانه و روده

احساس درد موقع جابجایی روده ها و یا توالت رفتن

غش کردن

ممکن است فرد احساس سرگیجه یا ضعف کند و در بسیاری اوقات این حالت با حس اینکه در بدن چیزی بشدت خراب کار می کند همراه است. علائم دیگری که ممکن است رخ دهند رنگ باختگی، افزایش ضربان نبض، حس بیماری، اسهال و پایین آمدن فشار خون هستند.

چگونه باید از پس آن برآمد؟

اگر شک به داشتن حاملگی اکتوپیک می کنید باید به بیمارستان بروید. در آنجا باید سونوگرافی و تست حاملگی صورت گیرد. اگر سونوگرافی رحم خالی را نشان بدهد ولی نتیجه تست حاملگی مثبت باشد در آنصورت امکان حاملگی اکتوپیک وجود دارد هرچند که ممکن است این حاملگی در مراحل اولیه باشد و یا سقط رخ داده باشد. بهترین نوع سونوگرافی از طریق شیاف نیشتر سونوگرافی در واژن صورت می گیرد، هر چند که همیشه این نوع سونوگرافی هم نمی تواند حاملگی اکتوپیک را تشخیص دهد. اگر زنی که تحت معاینه است از وضع مزاجی خوبی برخوردار است و درد شدید احساس نمی کند، در آنصورت ممکن است وضعیت او را بتوان با انجام آزمایش هورمونی خون که بطور مکرر طی دو تا سه روز انجام می شود بررسی کرد تا دریافت که آیا حاملگی اکتوپیک رخ داده یا نه. اگر احتمال قوی داده می شود که حاملگی اکتوپیک ممکن است رخ داده باشد و یا وضعیت جسمی زن وخیم شود در آنصورت با استفاده از تکنیکی بنام لاپروسکوپی می توان درون لوله فالوپ را بررسی کرد. اگر نتیجه این معاینه قطعی باشد در آنصورت باید از طریق جراحی در ناحیه شکم نطفه اکتوپیک را در آورد و با تزریق خون، آن خونی را که از دست رفته است جبران کرد.

اگر بتوان این نوع حاملگی را در مراحل اولیه تشخیص داد یعنی قبل از اینکه لوله فالوپ بترکد و امکانات لازم نیز در دسترس باشند در آنصورت می توان با معالجه محدودتری آن را برطرف کرد. جراحی میکروسکوپی (keyhole surgery) و یا استفاده از دارو برای درمان امکان بهبودی سریعتر را فراهم کرده و ممکن است شانس باروری زن در آینده را نیز تقویت کند. به یاد داشته باشید که حاملگی اکتوپیک همیشه سقط می شود. این نوع معالجه برای این است که کمترین صدمه به زن حامله وارد شود.

قبل از ترکیدن لوله فالوپ، جراح ممکن است بتواند با استفاده از لاپروسکوپی این لوله را ببرد و حاملگی را سقط کند بدون آنکه به آن صدمه ای وارد شود.

متناوبا، می توان از دارویی بنام متوترکسات که حاملگی را سقط می کند استفاده کرد. هم می توان این دارو را با کمک سونوگرافی و یا لاپروسکوپی مستقیما در خود ناحیه اکتوپیک تزریق کرد و هم می توان آن را در ماهیچه تزریق کرد تا جریان خون آن را به این ناحیه برساند و لذا از ایجاد صدمه به لوله فالوپ جلوگیری کرد.

طبیعی است که انجام این نوع درمان های جدید در گرو داشتن جراح متخصص، وسایل سونوگرافی خوب و امکانات آزمایشگاهی موثر است. همینطور بخاطر اینکه خود این نوع درمانها فعلا در جریان تحقیق و بررسی هستند، بطور وسیع در دسترس نیستند.

چه کسی در معرض این خطر است؟

هر زنی که از نظر جنسی فعال است و در سنی است که می تواند حامله شود می تواند در معرض حاملگی اکتوپیک قرار گیرد. با این وجود اگر که شرایط زیر درباره شما صدق کنند احتمال رخ دادن آن بیشتر خواهد شد:

بیماری تورم لگن خاصره(Pelvic inflammatory disease)

اگر قبلا سابقه درد لگن خاصره بعلت عفونت لوله فالوپ داشتید (بعنوان مثال از طریق کلامیدیا تراکتوماتیس – که رایج ترین عفونت مقاربتی است که عوارض هم ندارد).

اندومتریوسیس (Endometriosis)

هر گونه جراحی قبلی در ناحیه شکم مانند جراحی سزارین، برداشتن آپاندیس و یا سقط حاملگی اکتوپیک در گذشته.

نصب کویل در رحم (IUCD)

کویل باعث می شود که حاملگی در رحم رخ ندهد ولی اثر آن برای جلوگیری از حاملگی در لوله فالوپ بسیار کمتر است.

اگر شما از آن نوع قرص ضدحاملگی استفاده می کنید که فقط حاوی پروجسترون است

قرص های ضد حاملگی که فقط حاوی پروجسترون هستند حالت ارتجاعی لوله فالوپ را تغییر می دهند و تا حد معینی با افزایش در نرخ وقوع حاملگی اکتوپیک مربوط شده اند.

آیا حاملگی در آینده ممکن است؟

اگر یکی از لوله های فالوپ بترکد و یا برداشته شود در آنصورت هنوز یک زن می تواند مانند گذشته تولید تخمک گذاری کند ولی احتمال حاملگی او به ۵۰ درصد کاهش یافته است.

امکان وقوع مجدد حاملگی اکتوپیک بین ۷ تا ۱۰ درصد است و این بسته به نوع جراحی است که استفاده شده و میزان صدمه ای که به مابقی لوله (های) فالوپ وارد آمده است. وقتی که یکی از لوله های فالوپ صدمه ببیند (بعنوان مثال بعلت گرفتگی) احتمال بیشتری وجود دارد که لوله دیگر فالوپ نیز صدمه ببیند. این نه فقط به این معناست که امکان بارور شدن کمتر از معمول خواهد شد بلکه به این معناست که امکان وقوع یک حاملگی اکتوپیک دیگر بیشتر هم شده است. در مواردی که حاملگی اکتوپیک به وجود کویل در رحم مربوط می شده است، برداشتن آن به نظر نمی رسد که احتمال وقوع یک حاملگی اکتوپیک در آینده را بیشتر کند.

در حاملگی بعدی چه باید بکنم؟

در همه مواردی که زنی قبلا حاملگی اکتوپیک داشته است به محض اینکه احساس کرد که دوباره ممکن است حامله باشد باید با دکتر خود مشورت کند تا وضعیت او مورد پیگیری قرار گیرد. همینطور اگر چنین زنی متوجه شد که دوره قاعدگی او به تاخیر افتاده است، یا خونریزی قاعدگی او با حالت عادی متفاوت است و یا در ناحیه شکم درد غیر طبیعی وجود دارد، او باید بخواهد که مورد معاینه قرار گیرد و به دکتری که این کار را می کند یادآوری کند که قبلا حاملگی اکتوپیک داشته است.

احساسات خودتان

حاملگی اکتوپیک می تواند یک تجربه نابودکننده باشد: شما ممکن است دارید دوره نقاهت بعد از یک عمل جراحی اساسی را می گذرانید؛ با از دست دادن نوزاد و حتی در مواردی بخشی از سیستم زایمان تان باید کنار بیایید؛ و همه اینها در شرایطی است که حتی نمی دانستید در وهله اول حامله بودید.

احساسات شما در هفته ها و ماههای بعد از این وضعیت ممکن است بطور قابل ملاحظه ای تغییر کند. شما ممکن است از اینکه دیگر درد ندارید احساس راحتی عمیق بکنید و از اینکه زنده مانده اید هم بسیار راضی باشید ولی در عین حال از اینکه نوزادتان را از دست داده اید بسیار غمناک باشید. ممکن است شما در وضعیتی بودید که باید بسرعت به اطاق عمل می بردن تان بدون آنکه وقت کافی برای انطباق روحی شما با این وضعیت وجود داشته باشد. بسیاری از آنچه اتفاق افتاده خارج از کنترل تان بوده است و این شما را در حالت شوک باقی گذاشته است.

اگر دلیل روشن پزشکی وجود نداشته باشد طبیعی است که شما سعی کنید دلیلی برای این وضعیت پیدا کنید وحتی خودتان را مسئول آن بدانید. هر چند این موضوع قابل درک است ولی مهم است متوجه باشید که شما علت این وضعیت نبودید.

ختم سریع حاملگی شما وضعیت هورمون های تان را بهم ریخته است و این ممکن است شما را افسرده و ضربه پذیر بکند.

تنش و برهم خوردگی زندگی خانوادگی در نتیجه ختم سریع یک حاملگی که اغلب همراه است با ضرورت گذراندن دوره ای برای بهبود یافتن از یک عمل جراحی اساسی، براحتی قابل تصور است.

احساسات همسر تان

عکس العمل عاطفی به یک حاملگی اکتوپیک ممکن است تنش زیادی بر روی یک رابطه بوجود آورد. این تجربه ممکن است شما و همسرتان را به هم نزدیک کند ولی د رعین حال همسرتان ممکن است احساسات شما را درک نکند و یا نتواند شما را به نحوی حمایت کند.

بسیاری از مردها در ابراز احساسات خود دشواری دارند و ممکن است در کمک کردن دچار عجز شوند ولی به یاد داشته باشید که او نیز ممکن است دردمند باشد. بی شک بهبودی شما موضوع اصلی مورد توجه همسرتان است از اینرو او ممکن است فکر کند که خودش را قوی نشان دهد و احساسات اش را در خودش نگه دارد. ولی در جامعه معاصر اکنون دیگر این امر پذیرفته شده است که هر کس، چه مرد و چه زن، باید بتواند احساسات خود را ابراز کند و شما نیز باید همسرتان را تشویق کنید که آنچه را واقعا احساس می کند نشان دهد و غم اش را ابراز کند.

آینده

قبل از اینکه سعی کنید دوباره حامله شوید به خودتان اجازه بدهید که هم از نظر جسمی و هم عاطفی بهبودی خود را بازیابید. دکترها معمولا به شما توصیه می کنند که حداقل سه ماه صبر کنید تا بدن تان التیام پیدا کند. احساسات زنان با هم بسیار فرق می کند. برخی از زنان می خواهند که بلافاصله دوباره حامله شوند حال آنکه برخی دیگر از فکر اینکه دوباره حامله شوند و نتوانند بر تنش و دلواپسی آن غالب شوند، وحشت دارند.

مهم است به یاد داشته باشید که هر چقدر هم که چشم انداز یک حاملگی اکتوپیک دیگر تکان دهنده باشد، ولی شما اکنون احتمال بسیار بیشتری دارید که یک حاملگی سالم و طبیعی داشته باشید.