فقر ، جمعیت و توسعه

-   مقدمه :

ایران سومین کشور دنیا از نظر داشتن جمعیت جوان است ، زیرا ۵۰٪ جمعیت ایران زیر ۱۹ سال می باشند . این جمعیت بزودی وارد سن باروری شده و تشکیل خانواده می دهند . در نتیجه به رغم همه تلاشهای انجام شـــــــده بـــــرای کنتـــرل جمعیــت و کاهــش نـرخ رشـــد از ۲/۳ درصد درسال ۶۸ به ۴/۱  درصد در سال ۷۶ ، حتی با احتساب یک فرزند برای هر خانواده ، بزودی ۱۵ میلیون نفر به نفوس ایران اضافه خواهد شد . علیرغم اینکه مقایسه تعداد متولدین سالهای ۱۳۶۰ با ۱۳۷۰ کاهش شدیدی تا حد نصف را نشان می دهد ، آمار ازدواج در کشور دو برابر شده است ، زیرا تمام کسانی که در سال ۵۹ و ۶۰ متولد شده اند ،  اینک به سن ازدواج رسیده اند و انتظار میرود که آمار ازدواج در چند سال آینده به سالی دو میلیون نفر برسد .

جمعیت جهان در اواسط سال ۲۰۰۰ به بیش از ۶ میلیارد نفر رسید . در حال حاضر سالانه ۷۵ میلیون نفر به جمعیت جهان اضافه میشود و بیش از ۹۵ درصد این افزایش در کشورهایی رخ میدهد که برای رفع نیازهای اولیه اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و بهداشتی خود دچار مشکل هستند .

رشد بی رویه جمعیت ، مشکل عظیم قرن حاضر است که لطمات جبران ناپذیری را در  همه ابعاد به محیط زیست و سلامت انسان ها وارد می سازد . چنانچه عوامل توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی پا به پای رشد جمعیت افزایش نیابد ، آثار منفی آن بر سلامت خانواده ها آشکار خواهد شد . این در حالی است که در دین مبین اسلام ، به آدمی احساس مسئولیت در قبال خویشتن ، خانواده ، محیط زیست و نسل ها گوشزد شده و به او می آموزد که حفظ جان و حیات واجب است وبرای وجوب این امر بایستی هر گونه تلاشی صورت گیرد .

آدمی برای بقای خود نیازهای متعددی دارد . غذا ، پوشاک و مسکن از جمله نیازهایی هستند که بدون آنها حیات انسان به خطر می افتد و به عبارت دیگر تا زمانی که انسان غذای کافی و پوشاک مناسب نداشته باشد با مرگ  مواجه خواهد بود .

تحولات زندگی انسانها از گذشته تا حال بر اساس نیازهای فوق صورت گرفته است و افزایش یا کاهش جمعیت نیز متاثر از همین عوامل بوده است .

در شرایط ابتدایی و در اقتصاد ساده کشاورزی رشد جمعیت بسیار کند و در برخی شرایط استثنایی حتی منفی بوده است . در آن شرایط گاه خطرات طبیعی از جمله سیل ، زلزله و ... موجب وضعیت بد اقتصادی در خانواده می شد و در نتیجه تعداد زیادی از فرزندان خانواده ها را در معرض خطر مرگ  قرار می داد .

میلیونها سال انسان در عرصه زمین به گونه ای متعادل با امکانات محیط خود بدون آنکه      دغدغه ای بنام جمعیت داشته باشد ، زندگی میکرد . در آن زمان انسان به دلائل گوناگون  خواهان داشتن فرزندان زیاد بود . ولی شرایط نامساعد بهداشتی یا شیوع بیماریهای واگیر از قبیل وبا ، طاعون ، سرخک و سیاه سرفه موجب مرگ و میر بسیاری از افراد می شد . این شرایط تقریباً یک نوع حالت تعادل و یا کندی رشد جمعیت را در جهان سبب می شد .

این وضعیت تقریباً تا ۲ قرن قبل ادامه داشت . در قرن نوزدهم میلادی ، در سایه انقلاب صنعتی وضعیت کیفیت غذا بهتر شد . در وضع پوشاک و مسکن تحول حاصل شد و با پیشرفت تکنولوژی سدها و اماکن مسکونی ساخته شد و انسانها را از خطر سیل و زلزله در امان نگه داشت . تولید انواع مواد غذایی مقوی و بهبود کیفیت حمل و نقل نیز خطر قحطی و خشکسالی را محدود کرد و بیماریهای ناشی از کمبود مواد غذایی کاهش یافت . به دنبال آن ، دانش پزشکی نیز پیشرفت کرد و نوآوری های اساسی و تحولات چشمگیری در تکنولوژی بهداشت و درمان تحقق یافت .

تولید گسترده آنتی بیوتیکها ، انواع واکسنها و انواع ضدعفونی کننده ها موجب کاهش         مرگ و میرهای زیاد و غیرعادی شد . اما میزان باروری در این کشورها همچنان در سطح بالایی قرار داشت و در نتیجه جمعیت رو به افزایش گذاشت و مسئله عدم تعادل بین جمعیت و وسایل و امکانات معیشتی مطرح شد . در نتیجه ، برای مواجهه با این مشکل کشورها سعی کردند با استفاده از راههای مختلف میزان موالید را تقلیل دهند و در سالهای پس از جنگ جهانی دوم میزان موالید در کشورهای اروپایی  کنترل شد ، حتی برخی از آنها با پدیده رشد منفی روبرو شدند؛ یعنی حالتی که در آن میزان مرگ و میر از میزان موالید بیشتر است .

انفجار جمیت در کشورهای غیرصنعتی زمانی صورت میگیرد که آنها سرمایه گذاری های اساسی در زمینه های بهداشت ، آموزش ، حمل نقل و ... را انجام نداده اند و به شرایط مطلوب اقتصادی ، اجتماعی دسترسی پیدا نکرده اند .عامل دیگری که امروزه سبب رشد جمعیت در کشورهای غیر صنعتی شده این است که با تغییر فرهنگ عمومی و گسترش شیوه های جدید زندگی ، انتظارات و توقعات افراد در زندگی تغییر کرده و در واقع سطح نیازهای اجتماعی گسترش یافته است . رابطه جمعیت با غذا ، مسکن ، آموزش و پرورش و در برخی موارد فضا و محیط زیست همیشه مورد توجه بوده است . در زمان حاضر علاوه بر این موارد موضوع توسعه و هزینه ها و امکانات لازم برای تحقق آن و ارتقاء سطح زندگی مردم مد نظر قرار می گیرد .

سالهاست که کشورهای جهان سوم از جمله ایران با مسئله افزایش سریع جمعیت که مشکلات ناگواری را از نظر اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی در بر دارد ، روبرو می باشند .

بطور کلی دور تسلسلی بین جمعیت و عوامل توسعه وجود دارد . در جمعیت های متناسب درآمد صنعت بالاست ، امکانات تحصیلی و شغلی وجود دارد ، فقر کم است واین امر کمک می کند که جمعیت روز به روز متناسب تر و کاراتر باشد . بر عکس ، جمعیتی که ناچار است سربار زیادی را تحمل کند ، در آمد کم است و بالطبع سرمایه گذاری کم شده ، به همین علت صنعتی شدن میسر نیست و در نتیجه پیشرفتی امکان پذیر نخواهد بود و نهایتاً از نظر فرم اجتماعی و جمعیت شکل مناسبی نخواهد داشت .

افزایش نامتناسب جمعیت از دو جهت عمده بر بهبود خدمات اثر می گذارد :

۱ – با ایجاد مصرف کننده بیش از اندازه

۲ – با تقلیل نیروی کار که به امکان داشتن درآمد بیشتر لطمه زده و مملکت را دچار عدم استفاده مطلوب از درآمدها می کند .

همه این عوامل باعث شده است که امروزه در کشورهای غیرصنعتی که در مرحله انفجار جمعیت قرار دارند ، نظامهای مختلف اجتماعی دچار عدم تعادل شده و با انواع مسائل و مشکلات اجتماعی روبرو شوند ؛ مشکلاتی از قبیل بیسوادی ، کمبود فضا ، کمبود اشتغال ، کمبود منابع طبیعی ، کمبود انرژی ، کمبود امکانات تفریحی ، کاهش رشد اقتصادی ، تاثیرات منفی بر منابع محیط و  ... در این کشورها ، جمعیت به یک مشکل اجتماعی تبدیل شده است و سیاستمداران و صاحبنظران در جستجوی یافتن راه حلی برای حل این مشکل عمده هستند .

مراقبت های بهداشتی در بارداری

مراقبتهای بهداشتی در بارداری

روابط زناشویی:‌تمایل جنسی زنان باردار در مراحل مختلف حاملگی تغییر می کند. احساس لذت بیشتر و یا حتی تنفر از داشتن نزدیکی در بارداری طبیعی است. تمایلات جنسی مردان هم ممکن است تغییر کند. این احساسات متفاوت اغلب به علت تغییرات هورمونی زنان و یا تصورات هر دو طرف در مورد وضعیت جسمانی رن باردار و موقعیت خاص او در این دوران می باشد. در یک حاملگی سالم، نزدیکی تا قبل از ماه آخر حاملگی ضرری ندارد. مشروط به اینکه راحتی زن رعایت شده و وضعیت قرار گرفتن بدن او طوری باشد که به شکم وی فشار وارد نشود.

خانمهایی که حاملگی های قبلی خود سابقه سقط، خونریزی، پارگی کیسه آب و زایمان زودرس دارند، باید از نزدیکی در سه ماه اول و آخر بارداری خودداری کنند.

بهداشت دهان و دندان: با توجه به اهمیت مراقبت از دندان ها در حاملگی، زن باردار بهتر است درطول بارداری حداقل یکبار توسط دندانپزشک معاینه شود. حداقل یکبار مسواک زدن در روز (قبل از خواب) ضروری است. با پیشرفت حاملگی بعلت افزایش ترشح هورمونها ممکن است لثه ها متورم و پرخون شده و خونریزی از لثه ها پیش آید، اگرخونریزی زیاد شده وبیش از چند روز ادامه یابد لازم است با دندانپزشک مشورت شود.

بهداشت روانی: آرامش مادر از مسائلی است که امروزه بسیار مورد توجه قرار دارد. ثابت شده است که اضطراب و هیجانات زن حامله بر سلامت جنین تاثیر می گذارد. آرامش روانی مادر بخصوص نزدیک زایمان اهمیت زیادی دارد.

پدر خانواده می تواند بیشترین نقش را در فراهم کردن محیطی آرام و دور از اضطراب برای همسرش داشته باشد.

مصرف دارو و ... : اکثر داروها می توانند از جفت عبور کرده و به جنین رسیده و اثرات زیان باری برای جنین و نوزاد ایجاد کنند. از آنجائی که بیشترین اثرات سوء داروها و مواد مضر در سه ماه اول حاملگی است لذا در این مدت باید از مصرف دارو بدون تجویز پزشک، همچنین از کشیدن سیگار یا تنفس در فضای آلوده به دود سیگار و همچنین انجام هر نوع عکسبرداری بدون اجازه پزشک خودداری شود.

کشیدن سیگار، نوشیدن الکل، مصرف خودسرانه دارو در بارداری برای سلامت مادر و نوزاد خطرناک است.

ورزش: بهترین ورزش در بارداری، پیاده روی در هوای آزاد است. خانم باردار می تواند حدود نیم ساعت در روز و حداقل سه بار در هفته پیاده روی کند. راه رفتن باعث تقویت عضلات شکم شده و در ماههای آخر به راحت انجام شدن زایمان کمک می کند. انجام تمرینات بسیار ساده در بارداری ضمن حفظ اندام مادر در کاهش انقباض عضلات لگن و ران و کاهش کمردرد و دردپشت موثر بوده و مادر را از نظر جسمی و روحی برای زایمان آماده می کند.

خانم عزیز؛ چنانچه شما قبلاً فعالیت ورزشی نداشته اید در انجام این حرکات با پزشک یا ماما مشورت کنید. از انجام ورزش های سنگین و حرکاتی که احتمال ضربه به شکم وجود دارد، اجتناب کرده و چنانچه دچار تپش قلب شدید شده و عرق کردید ورزش را متوقف کنید.

انجام چند حرکت ورزشی ساده در بارداری:

-              در حالی که زانوها و دستها را به زمین تکیه داده اید، عضلات کمر و شکم خود را به سمت بالا و پایین حرکت دهید.

-       به پشت دراز کشیده، زانوها را خم کنید و دستها را در دو طرف بدن قرار دهید. در حالیکه نفسهای عمیق و آهسته می کشید، عضلات شکم و کمر خود را بطرف بالا و پائین حرکت دهید.

-       در حالیکه ستون فقرات خود را راست نگه داشته اید زانوها را از هم جدا کرده و به حالت نیمه نشسته درآئید، سپس به حالت ایستاده برگردید. این تمرین را می توانید به هنگام کار در منزل مطابق شکل انجام دهید.

اجتناب از تماس با افراد بیمار: ابتلاء مادر باردار به برخی بیماریهای عفونی مثل سرخجه عوارض متعددی در جنین ایجاد می کند. لذا زنان باردار باید از تماس با افراد مبتلا به بیماریهای عفونی مثل سرخجه، هپاتیت و آبله مرغان دوری کنند.تزریق واکسن بیماریهای مثل سرخجه و هپاتیت به زنان قبل از بارداری، از ابتلا آنان به بیماریها در دوران بارداری جلوگیری می کند. در صورتی که خانم باردار با افراد مبتلا به این بیماریها تماس داشته وقبلاً بر علیه آن ایمن نشده باشد، حتماً باید با پزشک مشورت کند.