مرحله اوّل زایمان

 

مرحله اوّل زایمان

مرحله اول نیز سه قسمت دارد: دردهای ابتدایی، دردهای فعال، مرحله انتقالی. تمامی مرحله ی اوّل ممکن است 14 – 12 ساعت برای شکم اوّلها و 6 – 5 ساعت برای مادرانی که قبلاً هم زایمان کرده اند طول بکشد. نیروی انقباضات رحمی، دهانه ی رحم را باز می کند ومیزان این باز شدن معمولاً با سانتیمتر بیان میشود که باز شده کامل دهانه ی رحم 10 سانتی متر می باشد.

دردهای ابتدایی . از شروع انقباضات واقعی زایمانی تا هنگامی که دهانه رحم 4 سانتی متر باز شده باشد می باشد.

دهانه رحم علاوه بر باز شدن، نازک هم شده است. این قسمت معمولاً از همه مراحل قابل تحمل تر می باشد. واز آنجایی که این قسمت از مرحله اوّل حدود 6 ساعت طول می کشد، بسیاری از خانمها ترجیح می دهند این مرحله را درمنزل بسر ببرند. باز شدن دهانه رحم در این مرحله بسیار کندتر از مرحله بعدی است. برای مثال برای عبور از 2 سانتی متر به 4 سانتی متر زمان بسیار بیشتری می برد تا این که از 6 سانتی متر به 8 سانتی متر بروید، هر چند که در هر دو، 2 سانتی متر پیشرفت کرده اید .

دردهای فعال . از زمانیست که دهانه رحم 4 سانتی متر باز شده تا هنگامی که به 7 سانتی متر برسد . وقتی که دهانه رحم 6 سانتی متر باز شده باشد، انقباضات بسیار قوی تر گردیده اند و دفعات آنها نیز بتدریج افزایش می یابد و زمان بیشتری به طول می انجامند . برای مثال هر دو دقیقه یک انقباض 60 ثانیه‌ای ممکن است رخ دهد. دراین مرحله احتمالاً احساس گرمی می کنید، دهانتان خشک می شود، کمی خسته می شوید و کمرتان نیزدرد می گیرد. بهتر است مرتب تغییر وضعیت بدهید ولی به پشت نخوابید. مرتب ادرار کنید (ساعتی یک بار) و در صورت امکان حوله ی گرمی به کمرتان بگذارید. صورتتان رابشویید (برای رفع احساس گرما) و نفسهای عمیق بکشید.

مرحله ی انتقالی . زمانی است که دهانه ی رحم 8 سانتی متر باز شد تا وقتی که به 10 سانتی متر برسد . این مرحله به عقیده بسیاری از زنان دردناک ترین مرحله است و البته خوشبختانه کوتاه ترین مرحله (معمولاً90 – 20 دقیقه طول می کشد) در این مرحله احساس دفع مدفوع بشما دست می دهد و این نشان می دهد که سر جنین به راست روده  شما فشار می آورد و نزدیک زایمان هستید.

سایرعلامتها ی این مرحله عبارتند از: تحریک پذیری، نشانه  خونی، لرز، تهوع و استفراغ ، گرفتگی پاها و تعریق ( البته ممکن است هیچ یک از این علامتها را نداشته باشید). سعی کنید بدنتان راشل کنید و نفسهایتان راسریع تر کنید. اگر احساس گیجی می کنید درون دستهای بسته تان تنفس  کنید. مرتب تغییر وضعیت دهید ودر صورت نیاز هیچ اشکالی ندارد که سر وصدا کنید.

ناگهان یک احساس کاملاً متفاوتی به شما دست می دهد. شما یک فشاری در لگنتان حس می کنید و یک تمایل غیر قابل کنترل برای زور زدن به پایین به شما دست می دهد. اما اگر دهانه ی رحمتان 10 سانتی متر باز نشده باشد نباید زور بزنید چراکه باعث صدمه به دهانه  رحم خود می شوید. با فشار های شما و انقباضات رحمی، سر جنین پایین تر می آید و به کف لگن فشار وارد می کند بطوری که با عضلات خارجی این ناحیه لگن بنام پرینه، مماس می گردد. همچنانکه سر جنین به آرامی پرینه را متسع می سازد، شما هم یک احساس ناراحت کننده کشیدگی و سوزش در این منطقه می کنید. خوشبختانه این احساس فقط لحظه ای است چون که فشار سر جنین به پرینه یک نوع بی حسی طبیعی ایجاد می کند. این مرحله یک مرحله ی بسیار بحرانی برای جنین شما می باشد. البته اینجا آخر خط نیست ممکن است این مرحله طولانی شود و تا خروج کامل جنین 90 دقیقه طول بکشد ولی معمولاً کوتاه تر است مخصوصاً اگردراین مرحله عمل چیدن پرینه (اپیزیاتومی) توسط ماما یا پزشک صورت گیرد که باعث می شود مرحله دوم سریع تر انجام شود و فشار کمتری به سر جنین وارد گرددو از پارگی احتمالی عضلات این ناحیه ( که ترمیم آنها نیزمشکل تر می باشد) جلوگیری کند. بعد ازاتمام مرحله سوم، با انجام چند بخیه اپیزیاتومی  ترمیم می شود. معمولاً در همه  شکم اوّلها این اقدام (اپیزیاتومی) صورت می گیرد واکثر شکم دوم ها نیزبی بهره نیستند ولی شکم سوم ها به بعد معمولاً احتیاجی به این عمل ندارند چرا که عضلات پرینه شل تر شده اند و مقاومت چندانی در مقابل عبور جنین نشان نمی دهند و مرحله  دوم خود بخود سریع تر صورت می گیرد.

جنین دراین مرحله چگونه است؟

با شروع و پیشرفت دردهای زایمانی، سر جنین ( که در روزها یا هفته های آخر با ر داری وارد لگن شده بود) . به عریض ترین قسمت لگن حرکت می کند و دراین حین مرتب تغییر وضعیت می دهد و می چرخد و البته به مثانه و راست روده  شما بیشتر فشار وارد می کند.

در طی زایمان و بیشتر در مرحله  دوم، جمجمه جنین تحت فشار بدن شما قرار می گیرد و بطور مرتب تغییر شکل می دهد. به همین علت اگرسر نوزادتان کشیده به نظر می رسد و یا قسمتی از آن به نظر تغییر شکل یافته می رسد، نگران نباشید چون این حالت به علت همین فشارهای لگن به سر جنین ایجاد شده است و بعد از یکی دوروز کاملا ًبر طرف می شود. استخوانهای جمجمه جنین در همه جا کاملاً سفت نشده اند ونقاط نرمی بنام فونتانل  ویا ملاج درجلو و پشت سر نوزاد وجود دارند. این نقاط نرم به استخوانهای جمجمه اجازه می دهند که در برخی نقاط بر روی هم بخوابند و در مجرای زایمانی بهتر جای گیرند.

بطور طبیعی نوزاد با سر به دنیا می آید. البته می تواند با پاها، باسن، صورتو ابرو(حالتی بین سر و صورت) نیز به دنیا بیاید ولی مطلوب ترین حالت همان حالت سر می باشد و از حالتهای مختلف سر، حالتی بهتر و شایع تر از بقیه است که صورت جنین به پشت مادر باشد.

زایمان نوزاد با پاها (بریچ) تقریباً 3 0/0 کل زایمانها را تشکیل می دهد. در این حالت البته زایمان طولانی ترو مشکل تر خواهد بود (مخصوصاً درد کمر). زایمان طبیعی دراین حالت هم برای شما دردناک تر خواهد بود ، هم برای جنین پرخطر و البته برای ماما یا پزشک هم مشکل تر. بیشتر حالتهای بریچ را سزارین می کنند (مخصوصاً در شکم اوّلها و شکم دوم ها).

مراقبتهای پس از زایمان

مراقبتهای پس از زایمان ساعات اول پس از زایمان (6 ساعت اول) مهمترین وخطرناکترین زمان برای مادر می باشد. در این مراقبت ها کنترل میزان خونریزی و علایم حیاتی مادر(فشارخون،دمای بدن، نبض و تنفس) اهمیت زیادی دارد.ارایه این مراقبتها به عهده پزشک یا ماما می باشد.سایر مراقبتهای ضروری برای مادر عبارتند از: تغذیه: رژیم غذایی مادران شیرده بعد از زایمان در مقایسه با غذای زنان باردار نیاز به کالری و پروتئین بیشتری دارد. زیرا باید پروتئین و کلسیم و سایر موادی که مادر در اثر شیردهی از دست می دهد تامین شود. ضمناً برای جلوگیری ازکم خونی و کمبود ویتامین ها مصرف روزانه یک قرص آهن و یک قرص مولتی ویتامین تا سه ماه پس از زایمان برای مادر تجویز می شود. خانم عزیز؛ بهتر است در زمان شیردهی از مصرف غذاهای نفاخ و حساسیت زا مثل گوجه فرنگی، پیاز، کلم، شکلات و ادویه جات خودداری نمائید. مراقبت از نوک پستان: بعد از زایمان تغذیه نوزاد با شیر مادر بسیار اهمیت دارد. زیرا شیر مادر علاوه بر مزایای زیادی که دارد، احتیاجات تغذیه ای نوزاد را در 4 تا 6 ماه اول زندگی برطرف می کند. برای تغذیه نوزاد با شیر مادر، لازم است مراقبت مناسب از پستان مادر بعمل آید. بدین منظور خانم شیرده باید نوک پستان را کاملاً تمیز نگه دارد. البته شستن نوک پستان در هر بار تغذیه نوزاد و همچنین استفاده از صابون توصیه نمی شود، فقط کافی است خانمهای شیرده پستان های خود را یک بار در روز شسته و اجازه دهند تا در معرض هوا خشک شود. در بعضی از مادران شیرده به دلیل وضعیت نادرست شیردهی و درحالتی که شیرخوار به قدر کافی از هاله پستان را در دهان قرار نداده و فقط نوک پستان را می مکد، نوک پستان زخم می شود. مادر می تواند برای کمک به بهبود زخم یا شقاق نوک پستان، بعد از تغذیه نوزاد یک قطره از شیرخود را روی نوک و هاله پستان قرار دهد. در روزهای اول بعد از زایمان که شیر در پستان ها ترشح می شود، پستان پرشیر، بزرگ، سفت و احتمالاً دردناک می شود. در این حالت نوزاد نمی تواند نوک پستان و هاله آن را در دهان خود قرارداده و به اندازه کافی شیربخورد، در چنین مواردی تخلیه شیر از پستان باعث نرم شدن آن می شود. بهترین اقدام مکیدن قوی شیرخوار است. بدین منظور مادر باید با یک حوله تمیز و گرم پستان خود را کمپرس کند یا دوش آبگرم بگیرد و پس از از ماساژ ملایم پستان، نوزاد خود را تغذیه نماید. اگر نوزاد قادر به مکیدن نباشد، مادر می تواند شیرخود را دوشیده و با فنجان و قاشق به شیرخوار بخوراند.(وضعیت صحیح شیردهی و روش دوشیدن شیر در قسمت مراقبت از نوزاد توضیح داده می شود) گاهی با ورود میکروب به مجاری شیر، پستان دچار عفونت می شود. در اینگونه موارد قسمتی از پستان فوق العاده دردناک،متورم و قرمز شده که آنرا ماستیت گویند. این حالت در مراحل پیشرفته منجر به آبسه پستان می شود. در ماستیت نیز مهمترین مسأله تخلیه شیر از پستان است. برای اینکه مادر کمتر احساس درد کند، بهتر است شیردهی را از پستان سالم شروع نماید. اگر مادر مایل به شیردهی از پستان مبتلا نیست توصیه می شود شیر را دوشیده و با فنجان به نوزاد بدهد. در صورت بروز عفونت پستان حتماً به پزشک مراجعه شود. نزدیکی بعد از زایمان: دراین دوران بسیاری از مادران به علت درد ناشی از بخیه، تمایل به نزدیکی ندارند. تازمانی که خونریزی ادامه دارد و بخیه ها کاملاً درمان نشده ، داشتن نزدیکی صلاح نیست. معمولاً بهبود محل بخیه های ناحیه تناسلی حدود 20 روز طول می کشد. توصیه می شود تا زمانی که مادر احساس راحتی نکرده و تمایل به نزدیکی ندارد، از آن بپرهیزد. یبوست: اغلب خانمها در روزهای اول بعد از زایمان معمولاً دچار یبوست می شوند. به محض شروع فعالیت روزانه این حالت از بین می رود. رژیم غذایی مناسب و مصرف مواد غذایی دارای فیبر مثل سبزیجات و میوه به رفع یبوست کمک می کند. دردهای پس از زایمان: بعلت انقباض رحم برای خروج لخته های خون باقی مانده، گاهی در روزهای اول پس از زایمان، دردهایی شبیه درد قاعدگی وجود دارد که به پس درد موسوم است. این درد با شیردهی بیشتر می شود که علت آن، وجود هورمونی است که در شیردهی ترشح شده و باعث انقباض رحم می گردد. اگر درد شدید و مداوم شده همراه با تب یا خونریزی باشد سریعاً‌ باید به پزشک مراجعه شود. ورزش: برای برگشت سریعتر ماهیچه های شکم و سایر قسمتها به حالت اولیه، انجام حرکات زیر با نظر پزشک در زنانی که زایمان طبیعی کرده اند، توصیه می شود. -       روی زمین صاف بخوابید. زانوهای خود را خم کرده و یک نفس عمیق کشیده در همان حال سعی کنیدقفسه سینه خود را ثابت نگه دارید طوری که شکم شما بالا برود(تنفس شکمی) حال به آرامی با تو کشیدن شکم هوا را خارج کنید. 3 تا 5 ثانیه در این وضع مانده و به حالت اول برگردید. -       در حالیکه به پشت دراز کشیده اید، زانوها را خم کنید و کف پاها و شانه ها را به زمین تکیه دهید. دست ها را در دوطرف بدن قرار دهید. سپس هر دو زانو را بطرف راست و بعد به طرف چپ بچرخانید طوری که کم کم روی زمین قرار گیرد. -       حرکت قبل را این بار در حالی که یکی از زانوها خم شده انجام دهید. بدین ترتیب که ابتدا زانوی راست را خم کرده و آن را بطرف چپ بچرخانید، سپس زانوی چپ را خم کرده و به طرف راست خود بچرخانید. -       به پشت خوابیده و زانوهای خود را خم کنید. در حالیکه پشت خودرابه زمین چسبانده اید، نفس عمیق بکشید(تنفس شکمی) و لگن خود را به سمت عقب حرکت دهید. سپس به آرامی ولی با تو کشیدن عضلات شکمی و سفت کردن عضلات باسن هوا را خارج کنید. در این حالت 3 تا 5 ثانیه باقی مانده و بعد خود را شل کرده و استراحت کنید. -       به پشت بخوابید، سر، شانه ها، بازوها و کف پاها را روی زمین تکیه دهید، حال سعی کنید باسن خود را تا حد ممکن بالا ببرید، طوریکه بازوها در سطح زمین تکان نخورند. سپس آهسته به وضع اول برگردید. -       به پشت بخوابید. بازوهای خود را با زاویه 90 درجه در دو طرف بدن قرار دهید. بعد دست ها را بدون خم کردن آرنج از طرفین به بالای سرخود بیاورید تا به هم برسند. سپس به آهستگی آنها را به حالت اول برگردانید. -       به پشت خوابیده و زانوها را خم کنید. نفس عمیق کشیده به آهستگی در حالت بازدم و درحالیکه عضلات شکم را سفت می کنید، سر وشانه ها را از زمین بلند کرده، دستهای خود را به طرف زانوها ببرید. پاهای شما باید ثابت و بی حرکت باشد. سپس به آرامی به وضعیت اول برگردید.این حرکت را چند بار تکرار نمائید. تنظیم خانواده: فاصله کمتر از سه سال بین زایمانها، حاملگی چهارم و بیشتر، حاملگی  زیر 18 سال و بالای 35 سال هم سلامت مادر را به خطر می اندازد و هم برای سلامت جنین و نوزاد آینده خطرساز است. یکی از موثرترین راههای کاهش خطرات ناشی از اینگونه حاملگی ها استفاده از خدمات تنظیم خانواده است و در این مورد زن و شوهر،  هر دو مسئول هستند. بنابراین لازم است آنها یک روش مناسب پیشگیری از بارداری را انتخاب و بموقع استفاده کنند. زمان شروع استفاده از روش انتخاب شده برای مادران شیرده و غیر شیرده متفاوت است.بدین ترتیب که باید مادرانی که فقط با شیر خود نوزادشان را تغذیه کنند40 روز پس از زایمان (چون تا 40 روز احتمال حاملگی کمتر است) و مادرانی که اصلاً شیر خود را به نوزاد نمی دهند یا از شیر کمکی استفاده می کنند،20 روز پس از زایمان استفاده از روش پیشگیری را آغاز نمایند. توصیه می شود هر چه زودتر برای رعایت فاصله گذاری بین فرزندان و حفظ سلامت خانواده خود روش پیشگیری از بارداری مناسبی را با همفکری هم و مشورت با کارکنان بهداشتی انتخاب کنید. برگرفته از کتابچه در انتظار تولد